Ιησούς Χριστός: Υπέρλαμπρο Άστρο
Η ιστορία του είναι η μεγαλύτερη που γράφτηκε ποτέ, όσο αφορά το δυτικό κόσμο. Και δε σταμάτησε να γράφεται και.. να μεγαλώνει εδώ και δυο χιλιάδες χρόνια. Για 20 αιώνες φυσικός πρωταγωνιστής στα πιο υπέρλαμπρα θεάματα, και με μια καριέρα ενός αιώνα στη μεγάλη οθόνη, δεν υπήρχε περίπτωση να χάσει τα πρωτεία από ξωτικά και ορκς, στην αυγή του 21ου..
Ο πραγματικός.. βασιλιάς λοιπόν επέστρεψε το 2004 στη κορυφή του box office, και επιστρέφει αυτή που διανύουμε, συνεπής όπως κάθε χρόνο, στο τελετουργικό της σταύρωσης και της ανάστασής του. Πόσα όμως γνωρίζουμε, ιστορικά, γι αυτόν πέρα από το ότι.. μαστιγώθηκε αλύπητα προς τέρψη των Εβραίων?Η αλήθεια είναι ότι τα στοιχεία είναι ελάχιστα και οι βεβαιότητες ανύπαρκτες. Τα Ευαγγέλια, σύμφωνα ακόμα και με την επίσημη θέση της Καθολικής Εκκλησίας, θα πρέπει να τα αλατίζουμε λίγο πριν τα καταπιούμε. Και πέρα από αυτά, οι ιστορικές μαρτυρίες είναι τουλάχιστο.. αμφισβητήσιμες. Και ακόμα πιο πέρα από αυτές έστω τις δυο-τρεις μαρτυρίες, η λίστα των ιστορικών της εποχής που θα έπρεπε να μας έχουν κατατοπίσει σχετικά είναι.. μακρά.
Από την άλλη, ελάχιστα πειστικός θα μπορούσε να είναι κάποιος που θα ισχυρίζονταν φανατικά ότι ο Ιησούς δε γεννήθηκε ποτέ. Ο Παύλος, που αναμφισβήτητα θεμελίωσε το χριστιανισμό σε πείσμα όλων των αποστόλων (ή "αποστόλων") της εποχής, κάτι σουξουμουξουαναφέρει. Τα Ευαγγέλια, έστω και αν δε γνωρίζουμε καν ποιοι τα έγραψαν, αναφέρουν στοιχεία που δεν εξυπηρετούν το μύθο αλλά (πιθανά) την αλήθεια. Και έτσι κι αλλιώς, η περίοδος έβριθε μεσσιών που σταυρώθηκαν από τους Ρωμαίους και.. γράφτηκαν και στα κατάστιχα - με πιο γνωστούς τον Ιούδα τον Γαλιλαίο (6 μ.Χ.), τον Θεούδα (44 μ. Χ.) και τον Βενιαμίν τον Αιγύπτιο (60 μ.Χ.).
Το πιο πιθανό (και.. μεσοβέζικο είναι η αλήθεια), κατά την άποψή μου, είναι ο Ιησούς να ήταν ο μοναδικός μεσσίας που σταυρώθηκε γιατί.. δεν κήρυττε την επάνασταση ενάντια στους Ρωμαίους. Και να είναι ουσιαστικά ο άνθρωπος που ο Παύλος έκανε θεό (ίσως και.. παρεξηγώντας τον, όπως θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς). Πάντως μετά την ανακάλυψη, το 1945, του ευαγγελίου (των Λόγων) του Θωμά, οι περισσότεροι δυτικοί θεολόγοι συγκλίνουν στη θεωρία του δεύτερου, μαζί με το Κατά Μάρκον, "πηγαίου" (Quelle ή Q) ευαγγελίου. Ίσως η μεθοδική δουλειά τους μας επιτρέψει, κάποτε, να γνωρίσουμε περίπου τα αληθινά (ή.. πηγαία αν θέλετε) λόγια και πράξεις ενός ανθρώπου που ίσως να υπήρξε αλλά σίγουρα επηρρέασε τις ζωές όλων μετά από αυτόν.
Με βάση όλη αυτή τη βέβαιη αβεβαιότητα, πάμε τώρα να δούμε και τις σημαντικότερες πρωταγωνιστικές στιγμές του Ενός, στη κινηματογραφική ιστορία..
La vie et la passion de Jésus Christ (1905) | |
 | Το φιλμ αυτό των Ferdinand Zecca και Lucien Nouguet είναι το αρχαιότερο ολοκληρωμένο, αν και από το χάραμα της κινηματογραφικής εποχής η παραγωγή μικρού και μεγάλου μήκους ταινιών, εμπνευσμένων από τα θρησκευτικά.. χιτ της περιόδου, ήταν συνεχής. Ο ίδιος ο Zecc είχε γυρίσει, τρία χρόνια πριν, και το πρώτο Quo Vadis (1902). Σημείωση: Είναι πιθανό οι ταινίες που αναφέρονται παραπάνω, να γυρίστηκαν πολύ νωρίτερα (στα τέλη του 19ου αιώνα). Χρησιμοποιούνται όμως οι χρονολογίες του imdb. |
The King of Kings (1927) | |
 | Στο Intolerance (1916) ο D.W. Griffith καταπιάστηκε (και) με τη ζωή του Χριστού, προσπαθώντας να απαντήσει.. επιτιθέμενος στους επιτιμητές του Birth of a Nation (1915). Έντεκα χρόνια μετά ο Cecil B. DeMille έκανε μια εξίσου επιβλητική ταινία (γέννησης.. υπερέθνους) που αποτέλεσε ορόσημο κινηματογραφικά και σημείο αναφοράς για δυο γενιές. Ήταν η πρώτη που έκανε, κυριολεκτικά, το γύρο του κόσμου αφού προβάλλονταν για δεκαετίες σε όλες τις ιεραποστολές. Το τελευταίο και μόνο αποτελεί ικανή απόδειξη ότι ο DeMille δεν απόκλινε στο ελάχιστο από την.. κλασσική ιστορία. Παρ` όλα αυτά δεν απόκλινε ούτε από τη συνήθειά του να εμφανίζει ημίγυμνες καλλονές (σιγά μη του ξέφευγε η Μαρία Μαγδαληνή - την έκανε και.. γνωστή του Ιούδα) και κατόρθωσε να δώσει πνοή στην αφήγηση, αναδιοργανώνοντάς τη αριστοτεχνικά. |
King of Kings (1961) | |
 | Ο Nicholas "..Ρέμπελος Χωρίς Αιτία" Ray των.. νεανικών ανησυχιών, με Ιησού τον Jeff Hunter (κάτι σα Brad Pitt της εποχής), κάναν ένα "ριμέικ" κατ` όνομα του αριστουργήματος του DeMille που ήταν ήδη καταδικασμένο, πριν τη προβολή του, σε σχόλια του τύπου.. "Teen Idol Jesus". Εκεί που υπερέχει του "πρωτότυπου" πάντως, είναι στη πιο.. πολιτικά ορθή (πριν την εποχή της πολιτικής.. ορθοδοξίας του Gibson) αντιμετώπιση των Εβραίων και στην ανάδειξη του Χριστού ως ανθρώπου και κήρυκα της μη-βίας. |
Il Vangelo secondo Matteo (1964) | |
 | Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο του Pier Paolo Pasolini είναι πέρα από κάθε κριτική. Το πιο ιερόσυλο φιλμ για τη ζωή του Χριστού, μόνο και μόνο λόγω του σκηνοθέτη του, είναι και το πιο.. πιστό. Το μοναδικό που βασίστηκε σε ένα Ευαγγέλιο, υπερβαίνει με την απλότητά του σε κάθε λεπτό, τόνους αίμα και βούρδουλα αντίστοιχων προσπαθειών. Ακόμα πιο εκφραστικό στα βωβά κάδρα του και από το The King of Kings (1927), με όλο το διάλογο του Ευαγγελίου, με μουσικό φόντο εξαιρετικό (είτε πρόκειται για εκκλησιαστική μουσική είτε για Mahalia Jackson!) και με editing πρωτόλειου βιντεοκλιπ (οι σκηνές κόβονται προτού.. ανθίσουν), αποτελεί τη πιο συγκλονιστική μαρτυρία Πίστης που κατατέθηκε ποτέ σε κινηματογραφικό πανί. Από έναν άθεο. |
The Greatest Story Ever Told (1965) | |
 | Υπερβολικά φιλόδοξη από τον τίτλο της ακόμα, η ταινία του George Stevens ξέφυγε από κάθε έλεγχο στο στάδιο της παραγωγής. Σε αντίθεση με το.. ανθρωπιστικό πνεύμα της δεκαετίας (και των υπόλοιπων ταινιών της), η ιστορία του Χριστού-Θεού είναι, επίσης, τόσο παραφουσκωμένη που ούτε ο D.W. Griffith δε θα τολμούσε να τη γυρίσει. Τελικά ακόμα και οι πιο θεοφευγάτοι.. ακόμα ψάχνουν (στις πασχαλιάτικες προβολές των καναλιών) να βρουν τον άνθρωπο στις.. μεταφορές της. |
Jesus Christ, Superstar (1973) | |
 | Παρά τον τίτλο, τη.. μουσική σκηνή, και τον επαναστατικό απόηχο των 60s, η μεταφορά αυτή του μιούζικαλ από τον Norman "Βιολιστή στη Στη Στέγη" Jewison, είναι τόσο ευλαβής προς το αρχικό υλικό της όσο και στο.. αρχαίο υλικό της. Γυρισμένη στο Ισραήλ με μινιμαλιστικό background και εξαιρετικό score, ήταν η πρώτη που έδωσε έμφαση στη πάλη θεού και ανθρώπου στο πρόσωπο του Χριστού. Ακόμα και αν τα επιμέρους θέματα που αγγίζει (ο Ιούδας είναι μαύρος και.. πάνθηρας π.χ.) ξεφτίζουν με τα χρόνια, η εικόνα του (μυθικού ή ιστορικού) Ιησού ως αιώνια παρεξηγημένη απ` όλους προσωπικότητα, παραμένει.. αιώνια. |
Jesus of Nazareth (1977) | |
 | Η πιο αγαπημένη μίνι σειρά όλων των εποχών στην ελληνική τηλεόραση, δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Οι 10 ώρες της TV γίναν 6μισι ώρες(!) φιλμ, οπότε για το μόνο που δε μπορεί να παραπονεθεί ο σκηνοθέτης Franco Zeffirelli, είναι.. έλλειψη χρόνου να καταθέσει το όραμά του. Τελικά έδωσε έμφαση στην ιστορική περίοδο (και.. στις διακοπές για διαφημίσεις). Διεκδίκησε όμως και ένα σωρό πρωτιές: παρουσίασε έναν ολοκληρωμένο Μεσσία (δηλαδή ένα χαρακτήρα που στέκει ακόμα και για όσους.. δεν τον έχουν ακουστά); χρησιμοποίησε καθ` όλα διάσημο καστ και καινοτόμησε.. ορθοδοξα στο πρόσωπο του Χριστού (Robert Powell); και δεν (πολυ)κατηγόρησε κανέναν και τους άφησε όλους(!) ικανοποιημένους. Επίτευγμα. |
Monty Python's Life of Brian (1979) | |
 | Σίγουρα βασισμένο (έστω και στο.. πνεύμα) στο ανεκδιήγητο The Greatest Story Ever Told (1965) αλλά και στο Jesus of Nazareth (1977) (έστω και στα απομεινάρια σκηνικών που ξαναχρησιμοποίησε), το φιλμ προσπαθεί να μας πείσει ότι δε βασίστηκε στη ζωή του Ιησού αλλά του.. Brian που γεννήθηκε μια σπηλιά πιο δίπλα. Καλή ιδέα. Δεύτερη ταινία των Monty Python, δεύτερα σκηνικά, δευτεροκλασάτη σκηνοθεσία (του Terry Jones) αλλά πρώτης τάξης χιούμορ και.. μηδενισμός όλων. Με μια σειρά από αξεπέραστα ιδιοφυή gags οι Python σκοτώνουν ότι είχε απομείνει από το Θεό: τον Προφήτη-Σωτήρα - ο σώζων εαυτόν σωθήτω. Η μόνη που αντέχει σε επανειλημμένες προβολές και θα έπρεπε, άρα, να προβάλλεται κάθε Πάσχα. |
Jesus aka The Jesus Film (1979) | |
 | Αν πιστεύετε ότι η ταινία που έχουν δει οι περισσότεροι άνθρωποι στον πλανήτη είναι ο Τιτανικός (1997), τότε.. πλανάσθε πλάνην οικτράν. Με πάνω από πέντε δισεκατομμύρια θεατές και μεταφρασμένη σε όλες τις γλώσσες του κόσμου (και πιθανό και.. στα Αραμαϊκά), η ταινία αυτή των John Krish και Peter Sykes δημιουργήθηκε για να αντικαταστήσει, πενήντα χρόνια μετά, το The King of Kings (1927) στα πανιά των ιεραποστόλων. Θα τη βρείτε και ονλάιν στο http://www.jesusfilm.org/. Βοήθειά σας. |
The Last Temptation of Christ (1988) | |
 | Βασισμένη στο.. κατά Καζαντζάκη ευαγγέλιο, η άνιση αυτή προσπάθεια του Martin Scorsese ήταν τουλάχιστο γενναία αλλά όχι βλάσφημη. Η τελευταία λέξη στη πάλη ανθρώπινου και θείου στο ίδιο θνητό σαρκίο, παραλίγο να αποτελέσει και τη τελευταία κινηματογραφική ματιά στο Θείο Δράμα, λόγω της θύελλας βίαιων αντιδράσεων που ξεσήκωσε στις κοινότητες της.. μη-βίας ανά τον πλανήτη. Ευτυχώς που δεκαπέντε χρόνια μετά ήρθε ένα υπερβίαιο φιλμ να αποκαταστήσει τη πίστη τους στο Δημιουργό και.. τους δημιουργούς. |
The Passion of the Christ (2004) | |
 | Έχουν τόσα ειπωθεί για τη ταινία που θα ήταν άσκοπο να τη ξαναματασχολιάσω. Στη θέση του Mel Gibson, πάντως, θα τη ξαναγύριζα με προυπολογισμό.. Άρχοντα, για να μη φαίνεται τόσο φτωχή παραγωγή και κινδυνέψει να γίνει.. cult. |
*Το θέμα πρωτοδημοσίευσα στο cine.gr το Πάσχα του 2004