The Dark Knight Rises (2012)

Οκτώ χρόνια μετά το θάνατο του Harvey Dent, η εξιδανικευμένη νομοθετική κληρονομιά του έχει φέρει επιφανειακή ειρήνη στη Gotham, και η πόλη δε φαίνεται να χρειάζεται πια τον μασκοφόρο προστάτη της. Στο αποχετευτικό της σύστημα όμως απλώνεται ένας άλλος μασκοφόρος, που ο θρύλος λέει πως ξέφυγε από τη κόλαση. Στη κόμικ μυθολογία του ήρωα της DC, και όπως μπορείς να περιμένεις φυσικά στη μεταφορά του στο πανί, ο Bane υπάρχει για να σπάει, κυριολεκτικά, στη μέση τον Batman. Αυτός ήταν ο πρώτος ρόλος του παλαιστή με τον αναπνευστήρα, και έγινε αρχετυπικός του όπως συμβαίνει συνήθως στα κόμικ, στην ενότητα Knightfall, στις αρχές των 90s, στην εποχή της κυκλοφοριακής έκρηξης της βιομηχανίας, η οποία είτε άμεσα είτε έμμεσα είχε οδηγηθεί έτσι στην εύκολη υπερβολή. Ο χάρτινος Bane με διαφορετικά λόγια, ήταν απλά ένα επινόημα για να τερματίσει σοκαριστικά αλλά αναμενόμενα παροδικά την ηρωική καριέρα του Bruce Wayne. Στη μυθολογία του Σκοτεινού Ιππότη του Christopher Nolan τώρα, ο Bane συνδέεται με τον Ra's al Ghul, είναι αυτός που προορίζεται να φέρει τελικά τη μέρα της κρίσης για τη Gotham, κλείνοντας τον κύκλο του Batman Begins (2005). Ο σκηνοθέτης είχε αποφασίσει να μη κάνει τρίτη ταινία χωρίς έναν τέτοιον αντι-ήρωα, και όχι μόνο έχει απόλυτη συνείδηση της σημασίας της αλλά και την ελευθερία της οριστικότητάς της. Κατά βάση λοιπόν, και σα φυσική κατάληξη της επικής μέχρι τώρα διλογίας του, ο Nolan επιχειρεί να εγείρει δυο ολόκληρες βιομηχανίες πολύ πέρα από τα εμπορικά όριά τους, και να αμφισβητήσει τις αναμφισβήτητες παραδοχές τους: το μέλλον του ήρωα, αλλά και το μέλλον του (κινηματογραφικού τουλάχιστο) είδους είναι αβέβαια από την αρχή του Dark Knight Rises (2012), και σε όλη τη διάρκειά του.

Από την αρχή της αφήγησης είναι ξεκάθαρο πως ο Nolan σκοπεύει να προκαλέσει και τις αφηγηματικές προσδοκίες του θεατή. Το περσινό καλοκαίρι, το πρώτο teaser της παραγωγής, όσο ακόμα διαρκούσαν τα γυρίσματά της, χρησιμοποίησε μια σκηνή του Gary Oldman, του επίτροπου Gordon στο νοσοκομείο, για να τονίσει με έναν οικείο αγαπητό και ανθρώπινο χαρακτήρα το μέγεθος της πτώσης που φέρνει μαζί του ο Bane στη Gotham. Στη διάρκεια της ταινίας, η περιπέτεια θανάτου του Gordon προσπερνιέται με μηδενική δραματική υπερβολή, αποτελεί μόνο μερικά καρέ στο σκηνικό μιας πόλης που γκρεμίζεται συθέμελα, μιας κοινωνίας ολόκληρης ακριβέστερα, αφού ο Nolan επέκτεινε τη Gotham του σε τοποθεσίες πέρα από το Chicago, για να συμπεριλάβει πιο χαρακτηριστικά τη Wall Street στο εφιαλτικό του φόντο. Σημαντικότερα, ο σκηνοθέτης προσπερνάει τη σκηνή και τεχνικά, σφίγγει μέχρι ασφυξίας το χρόνο της στο μοντάζ, όπως λέει ο ίδιος δοκιμάζει γενικότερα ριζοσπαστικές τομές στο φιλμ εμπιστευόμενος το κοινό, και όπως μπορείς να συμπεράνεις ξαναγράφει τη κινηματογραφική γλώσσα για γενιές με διαφορετική κουλτούρα, προχωρημένη οπτική αντίληψη και απαιτητική προσοχή. Ο Nolan αντιμετωπίζει πολλές σκηνές του σα ψηφίδες κοινωνικού μωσαϊκού και σα μικρά πάνελ σε κόμικ δισέλιδο, κρατάει από αυτές τα ελάχιστα των συμβατικών αφηγηματικών μηχανισμών, και τους προσθέτει υφή σα διαχωριστικές γραμμές, σα ρωγμές στον κοινωνικό ιστό, με το να τις προβάλλει σε ένα φόντο βασιλείας του τρόμου (κατά τη γαλλική επανάσταση) και κατάληψης των δρόμων (στη σύγχρονη Αμερική). Ανάμεσα στις ψηφίδες, στο φόντο των πάνελ, διακρίνεις ηθελημένα λοιπόν τη μαγιά των κοινωνικών ανατροπών και τους τρόπους με τους οποίους αυτή μπορεί να ζυμωθεί, και στη σύμμιξη με την ένταση του απρόβλεπτου της κατάληξης κάθε υπερηρωικής αναμέτρησης στο προσκήνιο οδηγείσαι στον.. μεταδομισμό, στην αμφισβήτηση των πρωταρχικών συνθέσεων και της ιεροπρεπούς σοβαρότητας που "δομούν" το εφηβικό σύμπαν των κόμικ και των PG-13 ταινιών, στην αμφισβήτηση του τι θες εσύ ο θεατής τελικά να συμβεί και γιατί, σε πράγματα τελικά συνεπέστατα με τη πρόθεση του δημιουργού να αντιμετωπίζει τη φιλοσοφία ακαδημαϊκά (και όχι σαν αμπελουργός). Σίγουρα το Rises μπορείς να το παρακολουθήσεις και σαν απλή σύγκρουση Camus εναντίον Nietzsche στο πιο βαθύ μηδενιστικό πηγάδι, η Gotham έχει την καταστροφική εξέγερση κάτω από το έδαφός της (τους πιστούς του Bane στους υπονόμους) και την υποκριτικά ηθική αστυνόμευση στην επιφάνεια (στηριγμένη στην αγιοποίηση του Harvey Dent), το σκηνικό γίνεται εφιαλτικότερο, και σα μόνη ελπίδα διαφαίνεται το ατομικό, υπαρξιστικό άλμα ζωής ενός ήρωα μέσα από το πιο καταραμένο κολαστήριο ποτέ.

Το πόσο φαίνεται να παραπατάει ο σκηνοθέτης σε αυτή την ανεπανάληπτη επίδειξη δημιουργικής θρασύτητας, έχει προφανώς να κάνει με τα συντηρητικά αντανακλαστικά του καθενός. Χαρακτηριστικότερα, μια ολόκληρη κατηγορία κριτικών (συνεχίζει να) κατηγορεί (και) το Rises ουσιαστικά για ιεροσυλία, θεωρώντας λόγο θεού τη παραδοσιακή κινηματογραφική γραφή, το τι "λειτουργεί" αφηγηματικά και τι όχι σύμφωνα με τις εκ των υστέρων αναλύσεις έργων του προηγούμενου αιώνα. Ακόμα και από αυτά τα αντανακλαστικά όμως μπορείς να παρατηρήσεις τελικά τη διαφορετική αρχιτεκτονική αντίληψη του σκηνοθέτη, η χαρακτηριστική απουσία των πλάνων υποβολής αντίδρασης, των reaction shots, μπορεί και να οδηγήσει κάποιον στο συμπέρασμα πως ο Nolan τις αντικατέστησε με την IMAX και 65mm λεπτομέρεια των κάδρων του (όπου μπορείς να διακρίνεις τα πρόσωπα όλων στο πλήθος) για παράδειγμα, έτσι το τελευταίο μέρος της πιο σκοτεινής τριλογίας μπορεί να μη μοιάζει τόσο στιγμιαία κλασικό όσο το δεύτερο σε πρώτη θέαση, όμως το πιο πιθανό είναι να το ξεπεράσει, και προσχεδιασμένα, σε βάθος χρόνου, που αυτό κι αν θα είναι επίτευγμα.