Bir Zamanlar Anadolu’da (2011)

Μέσα στη μαύρη νύχτα και την άγρια ερημιά της Ανατολίας, ομάδα αστυνομικών παρέα με δολοφόνους, ψάχνουν το σωστό πηγάδι που είχαν βάλει οι δεύτεροι σημάδι, όταν έθαβαν το πτώμα.“Μια βραδιά στις ζωές ενός αστυνομικού κι ενός ιατροδικαστή”, είχε πει ο Thierry Frémaux ότι είναι η νέα ταινία του Nuri Bilge Ceylan, όταν παρουσίαζε τη συμμετοχή της στο επίσημο διαγωνιστικό πρόγραμμα του περασμένου φεστιβάλ των Κανών, και αν το πάρεις κυριολεκτικά, το Once Upon a Time in Anatolia είναι ακριβώς αυτό. Στα 150 λεπτά της διάρκειάς της, η ταινία παρακολουθεί έναν αστυνομικό κι έναν ιατροδικαστή, μαζί με την παρέα τους από όργανα της τάξης και παραβάτες της, να περιφέρονται στις άγριες ερημιές της τουρκικής ενδοχώρας, ψάχνοντας κάτι που μοιάζει με τους ανεμόμυλους του Δον Κιχώτη, σ’ ένα φαινομενικά ατέρμονο ταξίδι στην ατέλειωτη νύχτα. Το σκοτάδι της να φωτίζεται μονάχα απ’ τους προβολείς του καραβανιού που μεταφέρει τους προσκυνητές του νόμου, κι ο θόρυβος του λυσσασμένου ανέμου να πνίγει τις φωνές της οργάνωσης, της απόγνωσης, της οργής και της ψιλής κουβέντας για το καλό γιαούρτι και την κακή συχνοουρία. Όπως και στις προηγούμενες δουλειές του, ο σκηνοθέτης των Τριών Πιθήκων (2008), των Κλιμάτων Αγάπης (2006) και του Μακριά (2002), ενδιαφέρεται περισσότερο για τους χαρακτήρες του, τις ιστορίες τους και τα μικρά, ή όχι και τόσο μικρά τους μυστικά, παρά για την πλοκή, ή την αφορμή που τους έφερε μαζί. Περισσότερο απ’ τα παραμύθια στα οποία αναφέρεται με τον τίτλο της ταινίας του, και τον τρόπο με τον οποίο αποκαλύπτουν το μέγεθος των ηρώων τους μέσα απ’ τις ηρωικές τους πράξεις, ο Ceylan ασχολείται με τον τρόπο που σκέφτονται, που αισθάνονται και που εκφράζονται, κι αφήνει τους μηχανισμούς του ψυχισμού τους, να υποδείξουν το μέγεθος του ηρωισμού τους. Αλλά όπως θα ξέρεις κι απ’ τις προηγούμενες δουλειές του, αν έχει τύχει να περάσουν οι ομολογουμένως εξαντλητικές τους διάρκειες μπρος απ’ τα μάτια σου, αυτό που κάνει τον Τούρκο να ξεχωρίζει, είναι ακριβώς αυτή του η αφοσίωση στο μέγεθος των μικρών πραγμάτων, το πάθος του για την σημασία της λεπτομέρειας κι η μαστόρικη τεχνική με την οποία μπλέκει τις σταυροβελονιές του σ’ ένα σύνολο μαγευτικής ακρίβειας κι υπερβατικής ομορφιάς. Ομορφιά που δεν την βρίσκει απαραίτητα στη σύνθεση των πλάνων του (αν και, όπως κάνει ετούτη τη φορά, μπορεί να σου κρεμάσει το σαγόνι δείχνοντας μονάχα ένα μισοφαγωμένο μήλο να κυλάει), αλλά στον νηφάλιο και εξαιρετικά σύνθετης απλότητας τρόπο με τον οποίο ξεμπροστιάζει αλήθειες της ανθρώπινης φύσης, που δεν βρίσκεις ούτε στα πιο στομφώδη κι επιδεικτικά δοκίμια. Ποτισμένο με αβίαστο μαύρο χιούμορ, φινετσάτη μπρεχτική διεισδυτικότητα κι ένα μάτσο ερμηνείες που με την φυσικότητά τους αναδεικνύουν την πολυσύνθετη φύση της καθημερινότητας και την αποκαλυπτικότητα ακόμα και της πιο αδιάφορης κατά τα φαινόμενα συνομιλίας, ετούτο το αλλόκοτο οδοιπορικό του Ceylan είναι γεμισμένο με μικρά, καμουφλαρισμένα στοιχεία που σου δείχνουν τον δρόμο για την αληθινή αναζήτηση της ταινίας. Όχι αυτήν της ενοχής και των τεκμηρίων της, αλλά της ιλαρότητας της ανθρώπινης κατάστασης και την κωμικοτραγικότητα της ανούσιας προσπάθειάς της να παρουσιάσει τον εαυτό της ως κάτι σπουδαίο, στήνοντας πολύπλοκους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς που την προστατεύουν από τον αληθινό της προορισμό: το μακρύ κι ατέλειωτο ταξίδι στη νύχτα, που σκεπάζει το δρόμο προς το πηγάδι δίπλα στο δέντρο κάτω απ’ το οποίο θα βρεις το νόημα της ζωής. Μέχρι να ξημερώσει πάλι.