Lebanon (2009)

Η πρώτη μέρα του πολέμου στο Λίβανο, μέσα από ένα τανκ.Είναι μερικές ταινίες που υπάρχουν μονάχα για να ενθουσιάζουν τους φεστιβαλικούς προγραμματιστές και τους φεστιβαλιστές θεατές, με τις ευλογίες της φεστιβαλόπληκτης κριτικής, όπως για παράδειγμα ο άθλος της προηγούμενης βδομάδας, το Politist, adj. (2009). Και είναι βέβαια άδικο να βάζεις στην ίδια κατηγορία με τη φούσκα του Porumboiu, το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Samuel Maoz, αλλά το Lebanon είναι σχεδόν τόσο πολεμική ταινία, όσο είναι αστυνομική kai το Politist, adj. (2009). Ένα ακόμη πείραμα στη φόρμα, τουλάχιστον το Lebanon, που κέρδισε το Χρυσό Λέοντα στο περασμένο φεστιβάλ της Βενετίας (και το βραβείο Ανθρώπινες Αξίες στη Θεσσαλονίκη), καταφέρνει να ξεκινήσει από μια εξαιρετική βάση: μια ιδιοφυή προσέγγιση στο πώς να κάνεις ταινία για το μακελειό του πεδίου της μάχης, και να δείξεις τη φρίκη της κόλασής του, χωρίς όμως να χρειαστεί να πατήσεις πόδι εκεί μέσα. Και άρα να χρειαστεί να το αναπαραστήσεις. Με άλλα λόγια, πώς να κάνεις πολεμική ταινία, χωρίς να χρειαστεί να χαλάσεις φράγκο, που είναι και το προαπαιτούμενο για οποιονδήποτε πρωτάρη σκηνοθέτη, οπουδήποτε.

Κλειδώνοντάς σε μέσα σ’ ένα τανκ για μιάμιση ώρα, ο Samuel Maoz σε περικυκλώνει με την αποπνικτική απελπισία της αδυναμίας απόδρασης από την τρομοκρατική περίσταση του πολέμου, μέσα στην οποία βρέθηκε κι ο ίδιος εκείνες τις μέρες του καλοκαιριού του ’82, και χρησιμοποιώντας το περισκόπιο του οχήματος ως μόνη σου άμεση επαφή με τον εξωτερικό κόσμο --και μάλιστα πάντα στιγματισμένη με το σταυρόνημα σκόπευσης-- σου δείχνει επιλεκτικά τις εικόνες που χρειάζεται να δεις για να καταλάβεις τί είναι αυτό που κάνει το πλήρωμα του οχήματος του θανάτου, να χάνει τα λόγια και τα λογικά του. Τις εικόνες που κι ο ίδιος θυμάται από τη θέση του πίσω απ’ το περισκόπιο και τις εικόνες που θυμάται στη μέσα μεριά της λαμαρίνας. Γιατί όπως φροντίζει να υπογραμμίσει στην αρχή της ταινίας, «Ο άντρας είναι το ατσάλι, το όχημα είναι μόνο σίδερα».

Και οι συγκεκριμένοι άντρες δεν είναι καθόλου ατσάλι, και δεν είναι καν σίδερα. Και μετά το πρώτο μισάωρο, που περνά η επίδραση του concept για το στήσιμο της ταινίας, τα κλαψίματα κι οι γκρίνιες κι η παντελής αποδιοργάνωση της ιεραρχίας που σού επιδεικνύουν οι τέσσερις χαρακτήρες --κλειδωμένοι ο καθένας τους στην ασφάλεια της δικής του ρομαντικής εικόνας της ειρήνης--, είναι η μόνη σου συντροφιά στην αμήχανη επαναληπτικότητα του Maoz. Που σου δείχνει ξανά και ξανά και ξανά την πεισματική και θανάσιμη άρνηση των ηρώων του να συνειδητοποιήσουν τις απαιτήσεις της κατάστασης και να συνδεθούν με την πραγματικότητα, με εμμονή τέτοιου βαθμού που ξυπνάει το λοχία που κρύβεις μέσα σου και σε κάνει να θέλεις ν’ αρχίσεις τα μπινελίκια, όχι μονάχα στους τέσσερις άχρηστους που βλέπεις μπροστά σου, αλλά και στον ίδιο τον Maoz που σου τους φόρτωσε, λες και το μόνο που ήθελε, ήταν μια αφορμή να σου δείξει κλισαρισμένες εικόνες απ’ το ναρκοπέδιο, σαν αυτές που βλέπεις στο CNN, με τα παιδάκια να κλαίνε και γύρω τους να καπνίζει το σύμπαν. Κι όταν στο φινάλε το παίρνεις απόφαση ότι οι ήρωες και το τανκ τους δεν πρόκειται να πάνε πουθενά παραπέρα ως χαρακτήρες, από 'κεί που τους βρήκες στην αρχή --ούτε καν παραπίσω-- κι ίσως το καλύτερο που μπορεί να τους συμβεί, είναι να πέσει μια ρουκέτα να τους ξετινάξει, σου πετάει ένα λιβάδι χρυσάνθεμα και σιροπιάζει μ’ ένα ειδυλλιακό κλείσιμο, μια ταινία που ξεκινά εντυπωσιακά, αλλά κάνει σαφές απ’ τα μισά, ότι δεν έχει να πάει απολύτως πουθενά.